Ocena ryzyka zawodowego

W poprzednim wpisie wspomnieliśmy o sporej ilości dokumentów, które zatrudniona osoba 👨‍🔧 👩‍🔬 👨‍💻 przekaże w dziale kadr/ HR i trafią one do akt osobowych pracownika. 📝. A czy są jakieś dokumenty/opracowania, które pracodawca powinien przedstawić pracownikowi do zapoznania się? Oczywiście, że są! I dzisiaj przyjrzymy się 🔎 bliżej ocenie ryzyka zawodowego. Jak zawsze sprawdzimy:

✔️czy istnieją odpowiednie zapisy w przepisach prawnych,

✔️czy istnieje definicja ryzyka zawodowego,

✔️w jaki sposób dokonywać tej oceny?

To co? Gotowi? Zaczynamy 💪

📖 Aby zagłębić się w tematyce ryzyka związanego z wykonywaną pracą zajrzyjmy do dwóch regulacji prawnych, tj:

– Kodeks Pracy (Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. (sejm.gov.pl)), oraz

– Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (sejm.gov.pl)).

Na podstawie lektury tych dwóch dokumentów znajdziemy odpowiedź na pytania:

❓ Jakie obowiązki ma pracodawca w zakresie ryzyka zawodowego?

👉 Kodeks pracy art. 226 Pracodawca:

1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;

2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami

❓ Czym jest ryzyko zawodowe? Jak je definiować?

👉 Rozporządzenie §2 pkt. 7)

ryzyko zawodowe – prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Jaka jest zależność między prawdopodobieństwem a skutkami? Spójrzmy na wzór, który pozwala oszacować ryzyko zawodowe na stanowisku pracy.

RYZYKO = PRAWDOPODOBIEŃSTWO wystąpienia zagrożenia x SKUTEK inaczej ciężkość szkód, „straty”

❓ Jakie dodatkowe obowiązki spoczywają na pracodawcy?

Bierzemy pod lupę 🔎kolejny paragraf z 👉 Rozporządzenia §39, w którym ustawodawca podobnie jak w Kodeksie Pracy, zobowiązał pracodawcę do oceny i dokumentowania ryzyka zawodowego:

1. Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. W szczególności pracodawca jest obowiązany:
2. zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości – z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników;
3. zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji niepowodujących takich zagrożeń.

• Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

• W sytuacji gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej (ŚOI), odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

• Pracodawca powinien zapewnić pracownikom informacje o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania. 👇

Szczegółowe zasady stosowania środków ochrony indywidualnej określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

• Przy pracach stwarzających niebezpieczeństwo, gdy wymaga tego sytuacja, do kierowania ludźmi wykonującymi te prace powinny być stosowane sygnały bezpieczeństwa – ręczne lub komunikaty słowne, 👇

zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

Podsumowując wymagania z rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp, pracodawca:   ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe na stanowiskach pracy,stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,zapewnia organizację pracy i stanowisk pracy, w sposób zabezpieczający przed zagrożeniami,zapewnia likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników,gdy wymagane, wprowadza do stosowania środki ochrony zbiorowej lub idąc dalej środki ochrony indywidualnej,zapewnia informacje o istniejących zagrożeniach, przed którymi będą ich chronić ŚOI,przy pracach niebezpiecznych, wprowadza stosowanie sygnałów bezpieczeństwa (słownych lub ręcznych)

Wymagania prawne za nami, więc przechodzimy teraz do najważniejszego pytania:

❓W jaki sposób oceniać ryzyko zawodowe?

Ocena ryzyka zawodowego powinna być przeprowadzona w sposób możliwie jak najprostszy. Oczywiście stopień złożoności szacowania ryzyka na stanowiskach pracy, będzie zależeć od wielkości przedsiębiorstwa, obszaru działalności w jakim funkcjonuje oraz ilości procesów , które charakteryzują się pracami stwarzającymi niebezpieczeństwo.

Przygotowując się do opracowania oceny ryzyka zawodowego warto przygotować sobie wcześniej check-listę, zawierającą tematy przewodnie, które pozwolą na sprawdzenie czy posiadamy wszystkie możliwe informacje dotyczące zaprojektowanych stanowisk pracy:

✔️Czy firma zatrudnia BHP-owca czy będzie potrzebna wiedza ekspercka z zewnątrz przy opracowywaniu oceny ryzyka zawodowego?

✔️Jakie występują stanowiska pracy?

✔️Kto jest zatrudniany w przedsiębiorstwie? (czy np. młodociani, osoby z niepełnosprawnością),

✔️Jak wygląda organizacja stanowisk pracy? (maszyny, urządzenia, stosowane materiały w procesach)

✔️Czy pracownicy mają do czynienia z czynnikami fizycznymi, czynnikami chemicznymi, biologicznymi na stanowiskach pracy?

✔️Jakie w przedsiębiorstwie stosowane są środki ochrony przed zagrożeniami?

✔️Czy pracownicy zgłaszali nieprawidłowości dotyczące stanowisk pracy?

✔️Jakie są wyniki pomiarów środowiska pracy? Czy są przekroczenia?

✔️Jak wygląda dotychczasowe badanie incydentów, w tym wypadków przy pracy?

✔️Co przedstawia analiza danych technicznych?

Pytań, które sobie zadamy może być dużo więcej. To wszystko zależy od złożoności procesów występujących w firmie, ilości zatrudnionych pracowników, ilości oddziałów występujących na terenie kraju czy poza.

 👷‍♀️ 👷 👨‍🔧 👩‍🔬👩‍🏫👨‍🔧Zachęcamy również do rozmów z pracownikami i ich angażowania w etapy szacowania ryzyka zawodowego. To oni wiedzą najwięcej na temat swoich codziennych obowiązków.

Jak już osiągniemy szeroki obraz występujących stanowisk pracy, kolejny etap przed nami to identyfikacja zagrożeń. Tutaj ważnym będzie rozpoznanie wszystkich czynników fizycznych ⚙️, chemicznych 🧪, biologicznych🦠, psychofizycznych , które mogą negatywnie wpływać na zdrowie i życie pracowników. Szukamy również czynników niebezpiecznych, szkodliwych bądź uciążliwych na stanowiskach pracy. Poniżej przykłady, na co warto zwrócić uwagę:

Czynniki fizyczne	Czynniki chemiczne	Czynniki biologiczne	Czynniki psychofizyczne
hałas	pary	bakterie	obciążenie fizyczne (statyczne, dynamiczne)
wibracje	gazy	grzyby
oświetlenie	pyły	pasożyty	obciążenie psychiczne: obciążenie umysłu obciążenie emocjonalne niedociążenie i przeciążenie percepcyjne
temperatura	ciecze	wywołujące choroby zakaźne lub zakażenia, alergie, zatrucia
wilgotność	ciała stałe
ciśnienie	czynniki działająco drażniąco, toksycznie, uczulająco, mutagennie na organizm człowieka, w tym na jego rozrodczość
promieniowanie
jonizacja
pole elektrostatyczne
ruchome maszyny
ostre krawędzie
śliskie powierzchnie

❗️ Ważne

Wdrażasz lub masz w planach wdrożenie w firmie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w oparciu o wymagania normy ISO 45001:2018 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy — Wymagania i wytyczne stosowania? Pamiętaj, że norma wskazuje w pkt. 6.1.2.1 Identyfikacja zagrożeń, iż organizacja ustanawia proces, który zapewnia identyfikacje zagrożeń bhp w sposób ciągły i proaktywny.

Zagrożenia zidentyfikowane? To możemy przejść do kolejnego etapu w naszym procesie oceny ryzyka zawodowego. Będzie to jego szacowanie  📊. A na podstawie wyników oceny, podjęcie stosownych działań eliminujących zagrożenia lub ograniczających ryzyko zawodowe.

Metod jest wiele. Decydujemy się na tę, która najlepiej pozwoli nam oszacować ryzyko zawodowe w naszej organizacji. Do najczęściej wybieranych sposobów należą RISK SCORE oraz metoda oparta na wymaganiach normy PN-N 18002 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy — Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

	OCENA RYZYKA wg PN-N 18002	Wskaźnik RISK SCORE
Badane parametry ryzyka	– prawdopodobieństwo wystąpienia urazu – ciężkość następstw (skutków)	Iloczyn trzech parametrów: – skutek zagrożenia  S -ekspozycja narażenia na zagrożenie E – prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia P
Poziomy szacowania ryzyka	Skala 3-stopniowa Małe, średnie, duże Skala 5-stopniowa bardzo małe, małe, średnie, duże, bardzo duże	Przy iloczynie wartości S x E x P: akceptowalne małe istotne duże bardzo duże
Podejmowanie działań ze względu na oszacowany poziom ryzyka	duże – NIEDOPUSZCZALNY Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już wykonywaną pracą, to działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast, np. przez zastosowanie środków ochronnych. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.	akceptowalne – wskazana kontrola
małe– potrzebna kontrola
istotne – potrzebne zmniejszenie ryzyka
duże – potrzebne natychmiastowe zmniejszenie ryzyka
średni, mały – DOPUSZCZALNY Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego. Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie.	bardzo duże – wstrzymanie pracy

Jeśli ciekawią Was inne 📊metody szacowania ryzyka na stanowiskach pracy, można zaznajomić się z niżej przytoczonymi sposobami:

– PHA (Preliminary Hazard Analysis) – Wstępna analiza zagrożeń,

– JSA (Job Safety Analysis) – Analiza bezpieczeństwa pracy.

🧾Wracając do regulacji prawnych, pamiętajmy, że pracodawca jest obowiązany do udokumentowania oceny ryzyka zawodowego i przedstawienia wyników pracownikom. Co powinien zawierać taki dokument?

✔️Opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:

– stosowanych maszyn,

– wykonywanych zadań,

– występujących na stanowisku pracy niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,

– stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

– osób pracujących na tym stanowisku.

✔️Wyniki przeprowadzonej oceny dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne.

✔️Datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

A kiedy go najlepiej przedstawić?

Sposób poinformowania pracowników jest dowolny. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szkoleń w dziedzinie bhp, instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach.

Przeprowadzanie ocena ryzyka zawodowego jest ciągłym procesem. Ocena ryzyka powinna być poddawana regularnym przeglądom wraz z przeglądem stanu BHP w przedsiębiorstwie. Jeżeli w Waszej organizacji, np.:

– zakupiono nową, wcześniej niestosowaną maszynę?

– zdecydowano wprowadzić nowy preparat chemiczny?

– zwiększono ilość zmian w zakładzie pracy?

– czy doszło do zmian w procesach technologicznych?

❗️pamiętajmy, że ocena ryzyka zawodowego powinna zostać uaktualniona.